We zijn we met z’n allen meer online dan ooit tevoren. We zitten veelal thuis, bestellen online, onderhouden onze sociale contacten online, organiseren online dinnerparty’s, quizzen, spelletjes en zelfs het onderwijs wordt online op afstand gefaciliteerd. Een veelbesproken onderwerp tijdens deze crisis is dat het heel duidelijk (en soms een beetje pijnlijk) naar voren is gekomen welke beroepen nou echt cruciaal zijn. Vitale beroepen die simpelweg niet konden stoppen omdat het gemeenschappelijk belang te groot was.
In tijden van crisis wordt het duidelijk wat we echt nodig hebben en waar we echt niet zonder kunnen. Daar waar de vitale beroepen veelvuldig besproken zijn, horen en zien we betrekkelijk weinig over de vitale kennis en vaardigheden. Tijdens deze crisis kwam namelijk ook het belang van bepaalde kennis en vaardigheden sterk naar voren. Denk aan competenties als adaptief vermogen, flexibiliteit en samenwerkend vermogen, maar de hoogste urgentie ontstond met name omtrent kennis en vaardigheden met betrekking tot digitale geletterdheid.
Deze anomalie heeft mijns inziens meer dan ooit duidelijk gemaakt hoe belangrijk digitale geletterdheid vandaag de dag is. Onderwerpen als digitale communicatie en samenwerking, creatief gebruik maken van digitale technologie, veiligheid en privacy in de digitale wereld, digitale burgerschap, data en informatie, informatievaardigheden en mediawijsheid. Vrijwel alle onderdelen van digitale geletterdheid bleken de afgelopen weken van vitaal belang te zijn voor iedereen, voor leerling én docent.
Een stapje terug in de tijd. Als docent mediawijsheid kan ik niet ontkennen dat ik gemixte gevoelens had toen duidelijk werd dat de scholen dicht moesten. Enerzijds was de aanleiding natuurlijk verschrikkelijk, anderzijds moet ik toegeven dat ik bij het idee dat zo’n beetje alle scholen en alle docenten onderwijs op afstand moesten gaan faciliteren een vleugje enthousiasme niet kon onderdrukken. We moesten dan wel binnen blijven, maar iedereen werd wel gedwongen een keer goed buiten de comfortzone te stappen.
Dan blijkt dat er heel veel kennis en kunde aanwezig is op scholen, misschien wel meer dan we aanvankelijk dachten. Uitdaging en talent kwamen samen en op de meeste scholen ontstond er een soort flow waaruit bleek dat er ongelofelijk veel mogelijk was in zo’n korte tijd.
Dat digitale geletterdheid van vitaal belang was bleek niet alleen uit de enorme urgentie om snel video conference software onder de knie te krijgen, maar er was ook grote belangstelling voor allerlei andere digitale onderwijstoepassingen. Met als doel om de mogelijkheden van digitale technologie en media maximaal te benutten.
Dat digitale geletterdheid van vitaal belang was bleek ook uit mijn eigen leservaring. Alle ontwikkelingen tijdens de crisis zorgden voor een scala aan actualiteiten en praktijkvoorbeelden die ik kon gebruiken in mijn lessen mediawijsheid. Tijdens de online lessen mediawijsheid moest ik vaak kiezen welke actualiteit ik aan bod wilde laten komen. Zo besteedde het programma EenVandaag een uitgebreid item over het aantal gevallen van sexting en sextortion onder jongeren dat is toegenomen tijdens de corona crisis. Het item direct daaropvolgend ging over nepnieuws omtrent het verband tussen 5G netwerk en het coronavirus. Opgelicht avrotros besteedde aandacht aan toegenomen oplichting en hacks op sociale media. Op NPO radio was te horen dat er steeds meer cyberaanvallen waren gerelateerd aan coronavirus. Rabobank waarschuwde voor phishingsberichten in tijden van corona en ga zo maar door. Gelukkig is het scala aan positieve berichtgeving minstens even groot. Zo is een leerling webinars gaan organiseren over mediawijsheid om haar leeftijdsgenoten iets te leren, zijn er allerlei digitale scholen gebouwd zodat leerlingen toch virtueel kunnen samenkomen in hun school. Ook op sociale media werden leuke challenges bedacht en ook scholen en andere onderwijsinstituten zijn met ontzettend veel goede initiatieven gekomen.
Op 17 maart schreef de Volkskrant al het volgende: “coronacrisis leidt tot erkenning. Wellicht leidt deze crisis wel tot een herwaardering van de vitale banen die de ruggegraat zijn van onze samenleving”. Het is nu meivakantie en voor de onderwijswereld is er even een moment van relatieve rust en bezinning. Ik hoop dat er, naast alle terechte erkenning die de vitale beroepen verdienen, ook erkenning en misschien zelfs herwaardering komt voor het vitale belang van digitale geletterdheid. Wordt er op iedere school aandacht aan besteed aan dit thema? Als apart vak of geïntegreerd in het hele curriculum? Zijn docenten voldoende digitaal geletterd en worden de kansen die digitale technologie ons brengen voldoende benut? Hopelijk kunnen alle scholen er ook voor zorgen dat alle kennis en ervaring die de afgelopen weken is opgedaan beklijft en dan ben ik ervan overtuigd dat het vele kansen biedt voor de toekomst.
